ANASIZ kalmış yavrunun bakım ve beslenmesi
Çeşitli nedenlerden dolayı bazı yavrular özel bakım ister. Bunun en sık rastlanan nedeni annenin ölümüdür. Diğer nedenler sezaryenle doğurmuş olan hayvanların ilk bir kaç gün süt verememesi, çok küçük yavrunun memeyi emememesi, annenin çok zayıf yavruyu red etmesi ve bir batında çok sayıda yavru doğmuş olmasıdır.
Yavruyu elle bakarak yetiştirmek sabır ve dikkat gerektirir. Bazı durumlarda yavru çok hızlı yer veya çok fazla hava yutar. Bir sürü yavruyu aynı anda yetiştirirken üç faktör göz önünde tutulmalıdır.
1- Uygulanan mama formülü annenin sütünü uyarmalıdır.
2- Uygun ortam temin edilmelidir
3- Uygun bakım sağlanmalıdır.
Hazır satılan yavru köpek mamalarıyla biberon beslemesi yapabilirsiniz.
Mama formülü
Sağlıklı ve canlı yavrular miktar ve kalite itibariyle ana sütüne benzer bir formül gerektirir. Mama, ev yapımı olabileceği gibi bazen yurt dışından mükemmel mamalar ithal edilebilir. Bunlarda protein, yağ, karbonhidrat, vitamin ve mineraller en uygun biçimde karıştırılmış olup ana sütüne mükemmel bir alternatif oluşturur. Yavrulara verilecek mamalarda protein oranı en az % 26 olmalıdır. Ev yapımı mamaya gelince: 1 kutu süt tozu, eşit miktarda kaynamış su, 1 yumurta sarısı, 1 çorba kaşığı şeker ve 1 çay kaşığı limon suyu. Bu karışım hazırlandıktan sonra buzdolabında saklanmalı ve mama saatlerinde azar azar ısıtılarak verilmelidir. Besleme biberon, damlalık veya plastik şırınga ile yapılabilir.
Mama hazımsızlık, kolik veya diareye neden olmamalıdır. Evde hazırlanan mama diareye neden olursa şeker katılmamalıdır.
2,3,4 aylık köpeklere 4 öğünde verilecek rasyon
– 300 gram süt
– 500 gram hububat unu
– 300 gram et
– 5 gram balık yağı
5,6,7 aylık köpeklere 3 öğünde verilecek rasyon
– 350 gram süt
– 600 gram hububat unu
– 400 gram et
– 200 gram sebze
– 5 gram balık yağı
8,9,10,11 ve 12 aylık köpeklere 2 öğünde verilecek rasyon
– 400 gram süt
– 650 gram hububat unu
– 500 gram et
– 300 gram sebze
– 5 gram balık yağı
Uygun ortam
Yeni doğan yavru için üşüme en büyük tehlikedir. Çünkü yavruda koruyucu ısı mekanizması henüz gelişmemiştir. Kuvöz tipi bir kutuya elektrikli ısıtma yastığı veya infaruj ampul uygulanabilir. Normal bir ampul ile ısı ilk 5 gün 37 –38 C de olabilir. Bunu takibenden 2 haftada da 36,5-38 C arasında olmalıdır. 4 Hafta sonunda 25-30 C arasına düşürülebilir. Fakat fazla sıcak tutmak da üşütmek kadar tehlikelidir. Bu nedenle kuvöz kutunun ısısı devamlı kontrol edilmelidir.
Annelerinin yokluğunda yavrular ayrı kutularda muhafaza edilmelidir. Analarının memesini ememeyen yavrular birbirlerinin kuyruk ve üreme organlarını emme eğiliminde olur. Bebeklerin ayrı tutulması diare ve kabız kontrolünü da kolaylaştırır. Her bölüm temiz yumuşak bir kağıt bebek bezi veya katlanmış gazete ile kaplanmalıdır. Bez veya havlu özenle kutuya iğnelenerek yavrunun bezin altına girip boğulması önlenmelidir.
Uygun bakım
Düzenli ağırlık artışı ve vücudunun ele gelmesi bebeğin bakımının uygun olduğunu gösterir. Süt ile yeterince sıvı alamayan yavru susuz kalır dehidrasyona uğrar. Yavru köpek yuvarlak ve tombul olmalıdır.
Yavrunun dışkısı çok önemli bir delildir. Dışkının kıvamı ve tuvalet ihtiyacının düzenliliği sağlık belirtisidir. Anormallik sağlıksızlık belirtisidir. Normal dışkı biçimli ve sarımsı olur. Günde 3-4 kere beslenen normal yavrunun 3-5 kere dışarı çıkması gerekir. Bir başka deyişler her beslenmeyi bir dışarı çıkma takip etmelidir.
Annesiz yavrunun beslenmesi
Yavru 8 saatte bir, günde 3 kez beslenmelidir. Bazı yavruların 4 kere beslenmesi gerekir. Her 2 saatte bir yavrunun beslenmesi gereksizdir. Hasta veya çok zayıf olan yavru her saat başı veya her yarım saatte bir beslenme gerektirir. Bu her seferinde bir kaç damla mama vererek olur. Verilen miktarın yeterliliği her beslenmeden sonra göbeğinin şişmesi ile ölçülür. Yavru aşırı beslenmemelidir. Aşırı beslenme sonucu göbeğin fazla şişmesi çeşitli hazımsızlıklara neden olur, kolik hazımsızlık ve diare gibi. İlk 2-3 gün yavrunun az beslenmesi, 4 veya 5. Günden sonra tam beslenmeye geçilmesi uygundur. 2-3 haftada mama ile beslendikten sonra hazır mısır gevreği türünden kahvaltılıklar verilebilir. Yavru 3 haftada kendi kendine yemek yemeğe başlayabilir. Bir diğer besleme yolu çorbamsı mamaya parmak batırıp hayvana parmağı emdirmektir. Bazı durumlarda yavruyu birkaç gün kaşıkla beslemek gerekir. Çünkü kendi başına kaptan yemeden önce katı gıdalara alışmalıdır. Bu durumda biraz hazır mama veya pişmiş kıyma mamaya katılabilir. 3-4 haftalık yavrular kendi yerlerini öğrenmiş olur ve kendi başlarına düzenli yemek yemeğe başlar. 4 Haftayı dolduran yavru artık tamamen mamadan kesilir ve her yemekte katı gıdalar verilebilir.
Beslenme teknikleri
Beslenme sırasında yavru için en iyi pozisyon yüz üstü olmasıdır. Hiç bir zaman şişe veya damlalıkla beslenirken sırt üstü yatırılmamalıdır. Bu durumda mama boğazına kaçarsa öksürecektir. Hatta akciğerine kaçtığı takdirde yabancı cisimden dolayı pneumonia olabilir.
Mama daima ılık olmalıdır. Yavruyu beslerken acele etmeyiniz. Besleme sırasında yavrunun burnunda süt baloncukları oluşursa bu sütün boğazına hızla yüklendiğini gösterir ve boğulma tehlikesi işaretirir. Ya damlalık çok büyüktür veya şişedeki emziğin delikleri çok büyüktür, bunların yenilenmesi gerekir. Şişe 45 C lik bir açıda tutulmalıdır ve yavrunun ağzına hava girmesine müsaade edilmemelidir. Hava yutarsa bu hazımsızlığa neden olabilir.
Yavrunun yeterince süt aldığından emin olabilmek için emzikler her zaman kontrol edilmelidir. Şişe baş aşağı tutulduğunda süt delikten yavaş yavaş sızmalıdır. Süt akım hızı yeterli değilse kızgın bir iğne ile delikleri büyütmek mümkündür.
Her beslenmeden sonra yavrunun gazı çıkarılmalıdır. Dik durumda omuzunuza yaslıyarak ve sırtını ovarak gazını çıkartabilirsiniz. Gazı çıkarılırsa çeşitli hazım bozuklukları da önlenmiş olur.
Tuvalet sorunları
Doğumdan sonra ilk haftada tuvalet ihtiyacı konusunda yavru içgüdüsüyle haraket eder. Bu konularda sahibi kendisine yardımcı olabilir. Doğal faaliyetleri uyarmak için her beslemeden sonra anus ve karın bölgesi bebek yağı veya ılık suya batırılmış pamuklu çubukla ovulmalıdır. İhtiyaçları giderildikten sonra ve beslemeden sonra cildi ılık suyla özenle temizlenmelidir.
Kabızlık
Kabızlık karnın şişmesine ve kolik sancılarına neden olur. Mamadaki şeker miktarı biraz arttırılarak veya bal katılarak hafif bir laksetif etkisi sağlanabilir. Barsak haraketlerindeki düzensizlik devam ederse yavrunun diline 1-2 damla mineral yağı damlatıralar durum düzeltilebilir. Her beslenmeden sonra dışarı çıkamayan yavrularda barsak düzensizlikleri oluşur ve yavrunun hayatını tehdit edebilir. Ciddi durumlarda ılık sabunlu su ile lavman önerilir.
Diare
Gevşek dışkı hastalık veya aşırı besleme belirtisidir ya da mamanın yavruya ağır geldiğini gösterir. Diare görülür görülmez mama su ilavesi ile sulandırılmalı ve şeker katılmamalıdır. Bebeklere uygun bir diare ilacı kullanılabilir. Diare devam ederse veterinere danışmak gerekir.
Günlük bakım
Günlük bakım bir ihtiyaçtır. Her gün yavrunun gözleri asitborikli su ile silinmeli ve vücuduna masaj yapılmalıdır. Bu kan dolaşımını uyarır ve yavruyu uyandırır. Masaj için en uygun zaman beslemeden hemen öncedir. Bunun en güzel yolu yavrunun sırtını ve yanlarını katlanmış bir bezle okşamaktır. Zaman zaman derisine bebek yağı sürerek kuvöz ısısından oluşabilecek çatlaklar önlenebilir. Mutlaka gerekirse, yavrular ılık suyla yıkanıp kurulanabilir.
Beslenme araç ve gereçleri
Bütün besleme araç ve gereçleri fırça ile çok iyi yıkanmalıdır. İyice temizlenmemiş besleme araç ve gereçleri hastalık oluşumuna neden olur. Mama her gün hazırlanmalı ve beslenme zamanlarında birazı ısıtılarak yavruya verilmelidir. Anasız yavruları beslemek için en uygun araç normal bebek şişesine katılan küçük emziktir.
Canine globuline
Araştırmalar anasız yetişen bazı yavruların enfeksiyonlara özellikle duyarlı olduğunu göstermiştir. Bu yavrularda kurtlar da kolayca yerleşebilir. Anasız yavrulara doğumdan sonraki 24 saat içinde hastalıklara karşı direnç oluşturmak için canine globuline verilmesini öneririz. Normal durumlarda analarının kolostrumundan bunu elde etmiş olabilirlerdi.
Yavruların ağızlarını mamaya batırarak beslenmesi
Şişe veya şırıngayla beslemeye mükemmel bir alternatif yavrunun mamasını derin olmayan bir kaba koyarak ağzını mamaya batırmaktır. Bazı yavrular hemen yalanmaya başlar. Bazılarında ise bunu akıl etmek bir kaç gün gerektirebilir. Başlangıçta burunlarına süt kaçmaması için dikkatle izlenmeleri gerekir. Kabın içine dalıp çıkmadan yemek yemeği öğreninceye kadar her beslemeden sonra yüzleri, elleri ve ayakları güzele silinmelidir.
Bu metod yalnızca sağlıklı yavrularda denenebilir. Uygulamaya başlamadan önce boğazları kontrol edilmelidir. Tavşan damağı veya yumuşak damağında yarık olan bir yavruda süt akciğerlere kaçıp pneumonia’ ya neden olabilir. Bu nedenle veteriner kontrolu gerekir.
Veteriner Hekim Ayhan KAYA